Sigmund Freud tarafından ortaya atılan “libido” kavramı, bastırılmış hisleri insan benliğinde ateşleyen tabirdir. Freud’a nazaran libido, içgüdüsel güçtür. Söz, Freud’un öğrencisi psikanalist Edoardo Weiss tarafından üretilmiş ve birinci olarak 1935 tarihli “imago” mecmuasındaki “Todestrieb und Masochimus” başlıklı makalesinde kullanmıştır. Libido ne demek? Libido nedir?
LİBİDO SÖZ KÖKENİ
Freud, 1880 ve 1900 ortasındaki yıllarını, ağır psişik buhranda, büyük yalnızlık ve melankoli ile geçirdi. Freud daha Paris’teyken, hem Charcot’nun kişiliğinin getirdiği büyük şok, hem de Paris kentindeki kültür şokunu yaşamıştı. Viyana’ya döndüğünde kriz öncesi kriz diye tanımlanan çeşitli psikosomatik tepkiler göstermeye başlamıştı: kalp bölgesinde lokalize olan sancılar, taşikardi, kronik kabızlık, teneffüs bozukluğu, uykusuzluk ve mevt isteği üzere. 1893 yılında psişik yapısı güzelce çözülme devrine geldi. Bununla yeni bir kriz başladı. Kendisine sigarayı bırakması önerildi, ancak kabul etmedi. “Sigarayı bırakarak memnun yaşayacağıma, sigarayla birlikte mutsuz da olsa keyifli yaşayayım” dediği anlatılır. Freud tekrar bu devirde, 1894 yılının Haziran ayında, sonradan psikanalizin temel kavramlarından biri olan “libido” tarifini birinci defa kullanmıştır.
FREUD’A NAZARAN LİBİDO
Freud’un akabinde birtakım psikanalistler, (Federn) birebir içgüdüyü “mortido” sözüyle tanımlamıştır. Türk Lisan Kurumu’na nazaran ise libido, “İnsanın davranışlarının temelini oluşturan cinsel içgüdü” olarak tanımlanır. Daha ileri periyotta tarifi genişleten Carl Jung için genel olarak libido, özgür yaratım ya da psişik olarak ferdî gelişimi ileri iten güçtür.
Freud’a nazaran libido içgüdüsel güçtür. Uygarlaşma davranışının uzlaşılması ile çatışma hâlindedir. Toplumsal konforun getirdiği libidoyu denetim etme muhtaçlığı olarak tanımlanır. Bu toplumsallık ile kişisellik ortasındaki huzursuzluk ve tansiyonu yönetir. Bu rahatsızlığı, huzursuzluğu “Freud neurosis (nevroz, sinirce)” olarak isimlendirmiştir. Böylelikle libido dönüşüme uğramak zorunda kalır. Toplumsal alanda kullanılacağı bir alana yöneltilerek yüceltilir.
Libido, yaratıcı hayatı teşvik edebilir. Bununla birlikte derin bilinçaltı düzeylerinde iki düzey birleşebilir bunun sonucunda seksüel çekim ve seksüel dürtü için evrimsel şartlarda sonuçlar verebilir. Bu şartların kullanımı libidonun aksi manalı sözcüğü olan destrudo’yu oluşturur (İnsanın içindeki mevt, yıkım, kendi kendini yıkım/yok etme içgüdüsü). Freud, insan hayatını iki temel dinamik ortasındaki savaşın oynandığı tiyatro olarak görmüş: yaşama içgüdüsü (eros) ve mevt içgüdüsü (thanatos). Freud’a nazaran bu iki dürtü daima yarış halindedir. Libido ve libidinal güç çoğunlukla cinselliği çağrıştırır; lakin aslında bu kavramın içeriği yaşamaya dönük olan tüm dürtüleri kapsamaktadır.
LİBİDO CİNSEL İSTEK DEĞİL; YAŞAMA DÜRTÜSÜDÜR!
Prof. Dr. Nevzat Yüksel, halk lisanına yerleşmiş bu sözün yetersiz bir tanımlamayla kullanıldığını şöyle özetler:
“Libido cinsel dürtü ile eş manalı olarak kullanılmakla birlikte, manası onunla sonlu değildir. Hatta cinsel dürtünün libido kavramının küçük bir kısmı olduğunu bile söyleyebiliriz. Freud kuramının en çok eleştirildiği bahis bu kuramıdır. Kuramı nedeni ile Freud herşeyi cinselleştirmekle suçlanmıştır. Meğer bu tenkitler onun kuramını anlamamakla irtibatlıdır. Gerçek bu değildir. Libido kavramı içine tüm olumlu dürtüler girmektedir. Öbür bir deyişle tüm hayatımız boyunca bizi her türlü üretime yönelten dürtü libido’dur.
Libido insan gelişiminin birinci kademelerinde büsbütün kendi vücuduna yönelmiştir. Bu periyotta vücut tek doyum kaynağıdır. Her davranış vücudun fizyolojik ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. Öbür davranışlar ise mana taşımaz. Gelişim sürecinde etraftaki başka beşerler, bakım verenler ve objeler tanındıkça etraf, insan için bir şey tabir etmeye başlar. Etrafa yüklenen mana ve paha, vücuttan alınarak etrafa aktarılmış libido yahut cinsel güçtür. Buna psikanalitik yazında obje libidosu denmektedir.
İlgilerimizin artmasına koşut olarak vücudumuza yüklenen libido giderek azalır. Her vakit bir ölçü libido vücuda bağlı olarak kalır. Etrafa aktarılmayan, vücuda bağlı olarak kalan cinsel güç benlik hürmetinin da kökeni olur. Bu niteliği ile cinsel güç kendine itimadı sağlayan bir fonksiyon görür.
Gelişim sürecinde etrafa cinsel gücün aktarılmasında problemler yaşanıyorsa erişkin bir beşerde bu gücün büyük ölçüde vücuda bağlı olarak kalması imkanlıdır. Bu türlü bir süreç tüm ilginin vücuda bağlı kalmasına neden olur. Bu halde tüm yatırım insanın kendi vücuduna yönelir. Öbürleri bu beşerler için bir şey söz etmez.”
Prof. Dr. Nevzat Yüksel
