Türkiye Taşkömürü Kurumu’na (TTK) ilişkin Bartın’ın Amasra ilçesindeki ocakta 41 madencinin vefatına neden olan patlamanın üzerinden 11 gün geçti. Fakat madencilerin hayatına mal olan patlamanın nedeni, sorumluların kim olduğu, madenin teknik koşulları hakkında şimdi net bir bilgi kamuoyuyla paylaşılmadı.
Patlamayla ilgili isimli soruşturma devam ederken DW Türkçe, patlamayla ilgili savları ve cevap bekleyen soruları mercek altına aldı.
Elektrikçiye müdahale ettirildiği iddiası
Amasra’daki maden ocağında yaşanan grizu patlamasının nedeni olarak iki sav öne çıkıyor.
İddialardan birincisi, madendeki sensörlerin kestiği elektriğe dışarıdan müdahale ettirildiği istikametinde. Bu argümana nazaran, yarı mekanize olan ocak içinde metan gazı düzeyi kritik noktaya ulaştı ve erken ihtar sistemi misyonu yapan sensörler devreye girdi. Sensörlerin devreye girmesiyle madenin içindeki elektrik kesildi. Bu kesintiyle birlikte ocaktaki üretim durdu. Fakat madendeki amirler elektrikçileri görevlendirerek mekanik ve elektronik teçhizatın çalıştırılması için talimat verdi.
Yarı mekanize olan ocak içindeki sensörlerin devreye girmesi ve elektriğin kesilmesinin akabinde Amasra Taşkömürü İşletmesi’nde (ATİM) amir konumunda olan biri ya da birilerinin talimatıyla, elektrikçi işçi madene indi. Trafodan yapılan müdahale nedeniyle madende patlama yaşandı.
“Eski üretim alanında metan gazı birikti” iddiası
Bir öteki sav ise madenin içindeki eski bir imalat alanında biriken gazın patlamaya neden olduğu tarafında. Argümana nazaran madenin içindeki -310 kotunda bulunan eski imalat alanı bir müddettir kullanılmıyordu. DW Türkçe’nin çalışanlardan edindiği bilgiye nazaran, bu imalat alanı yaklaşık iki yıldır erken ihtar sistemi vazifesi yapan sensörler bulunmuyordu. Yani burada metan gazı birikmesi ihtimali hesaplanmadı ve sensör konulmadı. Kritik düzeye ulaşan metan gazı grizu patlamasına neden oldu.
Madendeki patlamayla ilgili öne çıkan iki savda da ihmali bulunan bireylerin ATİM’deki yönetici ve amirlerin olduğu öne sürülüyor.
Neden gözaltı ve kuşkulu tabiri yok?
Kazayla ilgili olarak karşılık bekleyen soruların başında da 11 gün geçmesine karşın neden hiç kimsenin gözaltına alınmadığı ya da kuşkulu sıfatıyla tabirine başvurulmadığı geliyor.
Soruşturmayı yürüten savcılık, şimdi şüphelileri şimdi tabir almaya çağırmadı. Mümkün şüphelilerin maden alanına girişlerine yönelik bir yasak da şimdi yok. Patlamadan sonra Soma, Ermenek üzere maden kazalarına yönelik davalardan deneyimli olan Çağdaş Hukukçular Derneği üyesi avukatlar, kanıt karartılması ihtimaline karşılık ATİM yöneticileri ve amirlerinin maden alanına girmemesini talep etmişti. Fakat savcılık bu talebe rastgele bir cevap vermedi.
Evrak ve dijitallere neden en az 80 saat sonra el konuldu?
Sensör kayıtları, işletme defterleri, tutanaklar üzere evrak ve dijital bilgilere neden en az 80 saat sonra el konulduğu sorusu da merak uyandırıyor.
14 Ekim’de saat 18.15 sularında madende meydana gelen patlamayla ilgili kanıt niteliği taşıyan tüm evrak ve dijital bilgilere Amasra Sulh Ceza Hakimliği tarafından 18 Ekim Salı günü el konuldu. Ortadan geçen en az 80 saatlik müddet içinde, madenin işletme binasında yer alan bu evrak ve dijital datalar, mümkün kuşkulu olan yönetici ve amirlerin erişimine açıktı.
Bu durum, ilerleyen süreçte bilgiler üzerinde tahrifat yapılıp yapılmadığı tarafında bir araştırma yapılmasını gerektirebilir.
Savcı, müdür ve daire lideriyle ne görüştü?
Savcılığın neden TTK Amasra Kurum Müdürü Cihat Özdemir ile TTK İş Sıhhati, Güvenliği ve Eğitim Daire Lideri Faik Ahmet Sarıalioğlu ile görüştüğü sorusu da karşılık bekliyor.
Özdemir ve Sarıalioğlu, 24 Ekim’de TTK’ya ilişkin araçla Amasra Adliyesi’ne giderek 10 dakikalık bir görüşme yaptı. Çağdaş Hukukçular Derneği üyesi avukatlara nazaran, muhtemel şüpheliler ortasında yer alan iki isimle ilgili görüşme, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 147. ve 148. unsurları açısından sıkıntılı. Hukukçular, belgenin mümkün şüphelisi olan iki isimle görüşme yapmasının maddelerde yeri olmadığına dikkat çekiyor.
Bartın’da ölen madencilerin aileleri anlatıyor
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Havalandırma modernizasyonu neden vaktinde yapılmadı?
Yanıt bekleyen bir öbür soru ise madendeki havalandırmanın metanlı alanlar için uygun olup olmadığına yönelik.
Madenin içindeki metan gazı da dahil olmak üzere tüm kirli havayı tahliyesi ve pak hava girişi, aspiratörler tarafından yapılıyor. Lakin madende 2018 yılından bu yana planlanan havalandırma sistemindeki modernizasyon tamamlanmadığı anlaşılmıştı.
TTK raporlarına nazaran aspiratörlerin yenilenmesi için 2018’den beri bütçe ayrıldı, fakat ihale 2021 yılında yapıldı. TTK’nın 2021 raporunda aspiratörlerin modernizasyonu için 2 milyon lira bütçe ayrıldığı bilgisi yer alıyor. Modernizasyonla ilgili ihale ise patlamadan bir yıl evvel, 18 Ekim 2021’de yapıldı. Bu ihaleyi Ankara merkezli Alfer Mühendislik isimli şirket kazandı. Şirket yetkilileri, DW Türkçe’ye yaptıkları açıklamada aspiratörler için gerekli ölçümlerin yapıldığını, üretimlerin sürdüğünü, fakat kurulumunun şimdi yapılmadığını söylemişti.
ATEX sertifikalı eserler kullanılmadı mı?
Madende kullanılan elektrikli teçhizatların tamamının alev yürütmez (Exproof) özellikte olup olmadığı da karşılığı aranan bir başka soru.
Patlayıcı ve parlayıcı özelliği olan eserlerde alev yürütmez özellikli elektrik teçhizatının kullanılması gerekiyor. Bu teçhizatların, ATEX Sertifikası (Patlayıcı Atmosfer) alan eserlerden seçilmesi gerekiyor.
Sayıştay’ın ATİM’le ilgili bulgulara yer verdiği 2018 raporunda madendeki elektrik teçhizatı ATEX sertifikasına sahip olmadığı belirtiliyor. Hatta bu nedenle ATİM’e idari para cezası uygulanıyor.
