İstanbul Sanayi Odası (İSO), sanayi dalının devler ligini belirleyen ve 1968 yılından bu yana aralıksız yapılan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması”nın 2021 yılı sonuçlarını açıkladı. Odakule’de Fazıl Zobu Meclis Salonu’nda düzenlenen basın toplantısında İSO İdare Şurası Lideri Erdal Bahçıvan tarafından 54.sü açıklanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması” na nazaran, 2021 yılında üretimden satışlara nazaran en büyük kuruluş 136 milyar 793 milyon TL TÜPRAŞ (Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.) oldu. Sıralamada ikinci 67 milyar 305 milyon TL ile Ford Otomotiv Sanayi A.Ş., üçüncü 55 milyar 187 milyon TL ile Star Rafineri, dördüncü 46 milyar 152 milyon TL ile Toyota Otomotiv ve beşinci de 38 milyar 669 milyon TL ile İskenderun Demir ve Çelik oldu.
BAHÇIVAN: “BÜYÜME, DIŞ TALEPTEKİ ARTIŞTAN KAYNAKLANDI”
Endüstrinin check-up’ı olarak nitelenen, sanayi dalı başta olmak üzere Türkiye iktisadının büyümesinden ihracatına, finansmandan yatırım iklimine kadar birçok alanda ayrıntılı bilgiler içerdiği için çok kıymetli bir gösterge olan Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2021 araştırmasının sonuçları, İSO İdare Şurası Lideri Erdal Bahçıvan mesken sahipliğinde düzenlenen ve İSO İdare Heyeti Lider Yardımcıları İrfan Özhamaratlı ve Sadık Ayhan Sarunan’ın katıldığı basın toplantısında açıklandı. İSO İdare Heyeti Lideri Erdal Bahçıvan, Türkiye iktisadının geçen yıl dünya genelinin çok üzerinde gerçekleşen yüzde 11’lik büyüme ile son 10 yılın en güçlü performansını sergilediğini, İSO 500’ün ihracat sayılarında da görüleceği üzere bunun bilhassa dış talepteki artıştan kaynaklandığına dikkat çekti. İhracatta yüksek artışı sağlayan ana ögenin Türk endüstrisinin dünya genelindeki alıcılar için değerli bir alternatif üretici olarak öne çıkması sonucu ortaya çıkan ek tedarik talebi olduğuna değinen Bahçıvan, ayrıyeten yurt içinde salgına karşı yürütülen başarılı aşı uygulamaları sonrasında iktisadi ve toplumsal faaliyetlerde kısıtlamaların kademeli olarak kaldırılması ve buna bağlı olarak genişleyen iç talebin de ekonomik büyümeyi desteklediğini söyledi. Bütün bu gelişmelerin tesiriyle sanayi dalının yüzde 16,6, imalat endüstrinin ise yüzde 17,2 büyüyerek iktisadın genelinden olumlu ayrıştığını ve büyümeye de en yüksek katkıyı sağlayan dal olduğunu lisana getiren Bahçıvan “Sanayi dalının sürükleyici rolü, her ay açıkladığımız İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI’ın geçen yılki bilgilerinde de aslında görülüyordu. Türkiye İmalat PMI bilgileri 2021 yılında tam kapanma ve bayram tatilinin denk geldiği mayıs ayı dışında tüm aylarda eşik kıymet 50’nin üzerinde seyretti. Endeksin yıl ortalaması da 52,1 olarak gerçekleşti. Münasebetiyle İmalat PMI, yaşanan güçlü büyümenin sinyalini bizlere evvelden vermişti” dedi.
ENFLASYON TABLOLARA YANSIDI
Araştırma sonuçlarına nazaran, Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşunun üretimden satışları 2020’deki 1,2 trilyon lira olan düzeyinden, yüzde 73,8’lik artışla 2021 yılında 2 trilyon lirayı geçti. Artışın yüksek olmasında ihracattaki güçlü büyüme ile döviz kurları ve enflasyondaki hareketlenme tesirli oldu. Geçmiş devirlerle kıyaslandığında, İSO 500’ün üretimden satışlarında bundan daha yüksek oranlı artışların son olarak 1992-1997 periyodundaki yüksek enflasyon ortamında gerçekleştiği görüldü. Kelam konusu periyotta İSO 500’ün üretimden satışlarının yıllık artış oranları o yıllarda da yüzde 78 ile yüzde 112 aralığında seyretmişti. İSO 500’ün ihracatı da yüzde 33,9’luk artışla 85,8 milyar dolara ulaştı. İSO 500’ün ihracat artışı, Türkiye genelinin 1,1 puan üzerinde gerçekleşti. Böylelikle hem Türkiye hem de İSO 500 ihracatı tarihî rekor kırdı.
FAALİYET KARI YÜZDE 139 ARTTI
Araştırmaya nazaran İSO 500’ün 2021’de faaliyet karı yüzde 139 oranında artarak 143 milyar liradan 342 milyar liraya çıktı. Böylelikle faaliyet karlılığı 4 puan artışla yüzde 14,8’e yükseldi. Misal biçimde faiz, amortisman ve vergi öncesi kar da yüzde 120’ye yakın bir artışla 185 milyar liradan 405 milyar liraya sıçradı. Bunun sonucunda FAVÖK karlılığı 3,6 puan artışla yüzde 17,5’e çıktı. Vergi öncesi kar ve ziyan toplamı ise yüzde 137 artarak 92,5 milyar liradan 219 milyar liraya yükseldi. Bu gelişme satış karlılığını 2,5 puan artışla yüzde 9,5’e taşıdı.
FİNANSMAN SARFİYATLARI YÜZDE 135 ARTTI
İSO 500’ün finansman masrafları Türk lirasındaki kıymet kaybı, enflasyondaki artış ve faiz oranlarındaki yükselişin tesiriyle yüzde 135 oranında artarak 89 milyar liradan 209 milyar liraya yükseldi. Tıpkı yılda faaliyet karındaki artış yüzde 139 ile daha yüksek gerçekleşti. Böylelikle finansman masraflarının faaliyet karına oranı hafif düşüşe karşın son yıllarda olduğu üzere yüzde 60’ın üzerinde kaldı.
FAAL TOPLAM YÜZDE 65,4 ARTTI, TOPLAM BORÇLAR YÜZDE 71 BÜYÜDÜ
İSO 500’ün ana bilanço göstergesine nazaran, 2021 yılında İSO 500’ün etkin toplamı yüzde 65,4 artarak 1,3 trilyon liradan 2,1 trilyon liraya yükseldi. Etkinler içerisinde ana kalemlerde dönen varlıklar yüzde 74 artışla 821 milyar liradan 1,4 trilyon liraya ulaşırken, duran varlıklar yüzde 51 artışla 467 milyar liradan 706 milyar liraya yükseldi. Özkaynaklar 407 milyar liradan 624 milyar liraya yükselerek yüzde 53 artarken, toplam borçlar 881 milyar liradan 1,5 trilyon liraya çıkarak yüzde 71 büyüdü.
KDV YÜKÜ YÜZDE 91 ARTTI
İSO 500’ün üzerindeki devreden KDV yükü yüzde 91 üzere büyük bir artışla 24 milyar liraya yaklaştı. Kar eden kuruluş sayısı 405 olurken, faiz, amortisman ve vergi öncesi kar elde eden firma sayısı ise 489 oldu. Yeniden İSO 500’de teknoloji yoğunluğuna nazaran yaratılan katma bedel dağılımına nazaran, en yüksek hissesi yüzde 33,3 ile düşük teknoloji yoğunluklu endüstriler almaya devam etti. Bununla birlikte orta-düşük ve orta-yüksek teknolojilerin hissesinin yüzde 53’lerden yüzde 60’lara yükselmesi de teknolojik dönüşüm açısından umut verici oldu. Öbür yandan yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin hissesi yüzde 6,4’ten yüzde 6,1’e geriledi.
AR-GE YAPAN KURULUŞ SAYISI 265, İSTİHDAM ARTIŞI İSE YÜZDE 5,6 OLDU
İSO 500’de AR-GE harcaması yapan kuruluş sayısı 2021’de 265 olurken, AR-GE harcamaları anket dataları ile yaklaşık 9 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Bu durum 2020’ye nazaran yaklaşık yüzde 44’lük artışa işaret etti. İSO 500’ün istihdamı da 2021 yılında yüzde 5,6 artarak 757 bin 24 bireye yükseldi. Tıpkı yılda ödenen maaş ve fiyatlardaki artış ise yüzde 33 oldu. Yeniden İSO 500 içinde yabancı sermaye hisseli kuruluşların sayısı 1 adet daha azalarak 109’a indi.
Ayrıyeten İSO 500’de yer alan kuruluşların bağlı olduğu oda bilgilerine nazaran sıralanması sonucu endüstrideki yükün Anadolu lehine geliştiği görüldü. Son yıllarda sayısal olarak düşüş eğiliminde olmasına rağmen en büyük hisse 158 firma ile hala İstanbul Sanayi Odası’na ilişkin olurken, İstanbul’u 41 kuruluş ile Kocaeli Sanayi Odası ve 40 kuruluş ile Ege Bölgesi Sanayi Odası izledi. Bu odaları da 33’er kuruluş ile Ankara Sanayi Odası ve Gaziantep Sanayi Odası, 18 kuruluş ile Kayseri Sanayi Odası ve 16 kuruluş ile de Bursa Ticaret ve Sanayi Odası takip etti.
